ÖZET

Amaç:

Dünya Sağlık Örgütü’nün 11 Mart 2020 tarihinde pandemi olarak ilan ettiği Koronavirüs hastalığı-2019 (COVID-19), Şiddetli akut respiratuvar sendrom-Koronavirüs-2’nin neden olduğu bir durumdur ve olgu sayısı her gün giderek artmaktadır. Çalışmanın amacı COVID-19 pandemisi döneminde hassas popülasyon olan COVID-19 polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) pozitif anneden doğan yenidoğan bebeklerinin SİSTEMİK immün-enflamasyon indeksleri (Sİİ) normal popülasyona göre farklılıklarının araştırılmasıdır.

Gereç ve Yöntem:

Mart 2019 ve Kasım 2021 tarihleri arasında Ankara Şehir Hastanesi’nde doğumdan önceki iki haftada COVID-19 PCR testi pozitif saptanan annelerden, ≥37 gestasyon haftasında doğan, nazal sürüntü ile alınan COVID-19 PCR testi negatif saptanan ve anne yanında olağan bakım verilen yenidoğanlar ile kontrol grubunda ≥37 gestasyon haftasında COVID-19 PCR testi negatif anneden doğan sağlıklı yenidoğanların bazal hematolojik parametreleri karşılaştırıldı.

Bulgular:

COVID-19 PCR pozitif anne bebekleri grubunda (n=86) sezaryen yöntemiyle doğum oranı daha fazlaydı (p<0,05). Hemogram parametrelerine bakıldığında toplam beyaz küre, nötrofil, hemoglobin/hematokrit sayıları kontrol grubunda (n=94) daha düşük, trombosit/plateletkrit değerleri daha yüksekti (p<0,05). Nötrofil lenfosit oranı ve Sİİ COVID-19 PCR pozitif anne bebekleri grubunda istatistiksel anlamlı olarak yüksek, multivariate lojistik regresyon analizinde nötrofili ve nötrofil lenfosit oranı ise bağımsız prediktif değişkenler olarak saptandı (p=0,048 ve p=0,011).

Sonuç:

COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde vertikal viral geçişi gözlenmedi. Kontrol grubuna göre COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde nötrofil lenfosit oranı yüksekliği ve nötrofili maternal sitokin salınıma bağlı olabileceği düşünüldü. Çalışmamız bu durumun detaylandırılması ve daha uzun izlem için ileri araştırmalara ışık tutacaktır.

GİRİŞ

Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 11 Mart 2020 tarihinde pandemi olarak ilan ettiği Koronavirüs hastalığı-2019 (COVID-19), Şiddetli akut respiratuvar sendrom-Koronavirüs-2’nin (SARS-CoV-2) neden olduğu bir durumdur ve olgu sayısı her gün giderek artmaktadır. Toplumsal sağlık problemi olarak salgına neden olan bu hastalık sonucunda gebeler ve bebekleri büyük oranda etkilenmektedir.

Gebeler immün sistemlerinin baskılanmış olması nedeniyle bu hastalık için hassas bir popülasyonu oluşturmaktadır. Gebelerde asemptomatik seyredebilmekle beraber, akciğer tutulumu olan ağır olgular ölümle sonuçlanabilmektedir. ACE2 (Anjiyotensin dönüştürücü enzim 2) reseptörleri aracılığıyla hastalık yapan bu virüs, yüksek plasental ACE2 reseptör sayısı nedeniyle plasental hasar ve akabinde virüsün vertikal geçişine olanak sağlayabilir^1,2. SARS-CoV-2’in vertikal geçişi olgu bazlı bazı serilerde bildirilmiş olsa da COVID-19 polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) pozitif olan gebeliklerin çoğunda postpartum neonatal PCR pozitifliği görülmemektedir^3-7. COVID-19 pandemisi döneminde yapılan çalışmalarda (INTERCOVID) anne ölümü, abortus, preterm, sezaryen ve düşük doğum ağırlıklı bebek doğumu oranlarında artış olduğu saptanmıştır^8,9.

COVID-19’un yetişkin popülasyona göre pediatrik yaş grubunda daha hafif semptomlarla seyrettiği bilinmektedir, ancak çocuklarda da ‘sitokin fırtınası’na sekonder gelişen Kawasaki benzeri sendrom/makrofaj aktivasyon sendromu veya multisistem enflamatuvar sendromu (MİS) sıklığı artarak devam etmektedir. Özellikle çocuk hastalarda lökositoz, lenfopeni ve trombositopeni, infantlarda ise lenfositoz hastalığın şiddetiyle ilişkilendirilmiştir¹⁰. Yenidoğanlarda yetersiz immün yanıt sonucunda büyük yaşlardaki çocuklara göre hastalık şiddetinin daha fazla olabileceği söylense de mortalite ve morbidite oranları daha düşük bulunmuştur¹¹. Yapılan meta-analizlerde COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde bakılan immünoglobulin G (IgG) düzeyleri normal popülasyona göre yüksek bulunmuş, hipotez olarak da anneden plasental yolla geçen COVID-19 antikorlarının bebeği aktif hastalıktan koruduğu öne sürülmüştür¹².

Fibrinojen düşüklüğü, ferritin yüksekliği, troponin yüksekliği, pro-BNP yüksekliği, laktat dehidrogenaz yüksekliği, D-Dimer yüksekliği, C-reaktif protein (CRP) yüksekliği MİS tanısı alan hasta gruplarında görülebilen patolojik laboratuvar parametreleridir. Nötrofil/lenfosit oranı (NLO), trombosit/lenfosit oranı (TLO) ve sistemik immün-enflamasyon indeksi (Sİİ) gibi enflamatuvar indeksler hastalık şiddetinin belirlenmesinde son dönemlerde oldukça yaygın kullanılmaktadır^13-18. Bu çalışma ile COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerin bazal hematolojik parametreleri ve enflamatuvar indekslerinin normal popülasyonla karşılaştırması amaçlanmıştır.

GEREÇ VE YÖNTEM

Bu retrospektif gözlemsel çalışmaya Mart 2019 ve Kasım 2021 tarihleri arasında Ankara Şehir Hastanesi’nde doğumdan önceki iki haftada COVID-19 PCR testi pozitif saptanan annelerden, ≥37 gestasyon haftasında doğan, nazal sürüntü ile alınan COVID-19 PCR testi negatif saptanan ve anne yanında olağan bakım verilen yenidoğanların çalışmaya dahil edilmesi, kontrol grubuna ise ≥37 gestasyon haftasında COVID-19 PCR testi negatif anneden doğan sağlıklı yenidoğanların alınması planlandı. Maternal (preeklampsi, hipertansiyon, poli- veya oligohidramniyozis, pregestasyonel ve gestasyonel diyabet, erken membran rüptürü, diğer kronik hastalıklar), plasental (previa, akreata, intrauterin büyüme kısıtlılığı) ve neonatal (intrauterin hipoksi/asfiksi, erken neonatal sepsis, konjenital ve kromozomal anomaliler) hastalığı olan olgular çalışmaya dahil edilmedi. Hastaların demografik, klinik ve laboratuvar verileri hastane veri sistemi ve hasta dosyalarından alınarak kaydedildi. Çalışma için Ankara Şehir Hastanesi 2 no’lu Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Başkanlığı’ndan onay alındı (tarih: 16.06.2021, etik kurul no: E2-21-606).

Sistemik İmmün-Enflamasyon İndeksleri

Hasta ve kontrol grubunda değerlendirilen hemogram parametreleri postnatal ilk 6 saatte alınmıştı. NLO- absolü nötrofil sayısının (N; 10⁹/L) absolü lenfosit sayısına (L; 10⁹/L) oranı ile (NLO=N/L formülü ile ), TLO- absolü trombosit sayısının (T; 10⁹/L) absolü lenfosit sayısına (L; 10⁹/L) oranı ile (TLO=T/L formülü ile ), Sİİ- NLO değerinin absolü trombosit sayısı ile çarpımıyla (Sİİ=NLO×T/1000 formülü ile) hesaplandı¹⁹.

İstatistiksel Analiz

İstatistiksel analizler Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 22.0 (IBM SPSS Statistics, IBM Corporation, Armonk, NY) kullanılarak yapıldı. Verilerin normal dağılımını belirlemek için Kolmogorov-Smirnov testi, parametrik değişkenleri karşılaştırmak için Student’s t-testi, non-parametrik değişkenler için Mann-Whitney U, ki-kare testleri, korelasyon analizi için Pearson’s ve Spearman’s testleri kullanıldı. Sistemik enflamatuvar testlerin cutoff değerleri, sensitivite ve spesifitesini belirlemek için receiver operating characteristic (ROC) analizi, bağımsız risk faktörü/prediktör belirlemek amacıyla lojistik regresyon analizi yapıldı. Bütün testler için p değeri <0,05 anlamlı kabul edildi.

BULGULAR

COVID-19 PCR testi pozitif saptanan anneden doğan 86 yenidoğan çalışmaya dahil edildi. Kontrol grubu olarak 94 sağlıklı yenidoğan alındı. Her iki grupta hastaların gestasyon haftaları, doğum ağırlıkları, cinsiyetleri benzerdi. COVID-19 PCR pozitif anne bebekleri grubunda C/S ile doğum oranı daha fazlaydı (p<0,05) (Tablo 1). Hemogram parametrelerine bakıldığında toplam beyaz küre, nötrofil, hemogram/hematokrit sayıları kontrol grubunda daha düşük, trombosit/plateletkrit değerleri daha yüksekti (p<0,05). NLO ve Sİİ COVID-19 PCR pozitif anne bebekleri grubunda istatistiksel anlamlı olarak yüksek bulundu (Tablo 1). Diğer hematolojik parametreler arasında gruplar arasında farklılık saptanmadı (Tablo 1).

ROC analizleri Şekil 1’de, area under curve değerleri ve %95 güven aralıkları Tablo 2’de gösterilmiştir. Nötrofil, NLO ve Sİİ için optimal sensitivite ve spesifitesi yüksek cutoff değerleri uygun olarak 5320, 1,12 ve 427,289 şeklinde belirlendi (Tablo 2).

Multivariate lojistik regresyon analizinde nötrofili ve NLO bağımsız prediktif değişkenler olarak saptandı (p=0,048 ve p=0,011) (Tablo 3).

TARTIŞMA

SARS-CoV-2 damlacık yoluyla bulaşan bir hastalık olmakla beraber, COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeğe intrauterin dönemde transplasental yolla, doğum anında sekresyonların aspirasyonu ve postnatal emzirme sırasında bulaşma riski vardır². Chen ve ark.⁴ ve Yang ve ark.¹⁴ tarafından yapılan çalışmalarda COVID-19 PCR pozitif annelerin amniyon sıvısı, plasenta ve anne sütünde COVID-19’a rastlanmamıştır. Cappoza ve ark.⁵ ve Akyıldız ve Çamur⁸ yaptıkları araştırmalarda COVID-19 PCR pozitif annelerin bebeklerinin nazofaringeal sürüntü örneklerinde COVID-19 pozitifliği görülmedi. Çalışmamızda da literatürle uyumlu bir şekilde COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde ilk 48 saatte nazal sürüntü ile alınan COVID-19 PCR testlerinde pozitiflik saptanmadı.

DSÖ tarafından obstetrik endikasyonlar haricinde COVID-19 PCR pozitif gebeler için spontan vajinal doğum önerilmektedir²⁰. Ancak çalışmamızda literatürdeki bazı çalışmalarla uyumlu bir şekilde, sezaryen doğum oranı COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde kontrol grubuna göre daha yüksekti, bizim hasta grubumuzdaki sezaryen endikasyonlarının çoğunluğunu mükerrer sezaryen oluşturmakta idi^4,14,21.

COVID 19 enfeksiyonu lenfopeni ilişkisine bakıldığında, yetişkin COVID-19 hastalarında çalışmaların çoğunda lenfopeni çok sık görülmekte ve hastalık şiddetiyle ilişkilendirilmektedir, pediatrik yaş grubunda ise lenfopeni daha az sıklıkta ortaya çıkmaktadır²². Kritik hasta yetişkinlerin %80’inden fazlasında lenfopeni görülürken, COVID-19 PCR pozitif 80 çocuk hastanın dahil edildiği bir analizde lökopeni %47 ve nötropeni %52 oranında saptanmıştır^21,23. Lenfopeni hastalık sırasında lenfositlerin tüketimi, apoptozisi ve artmış sitokin hasarına bağlı gelişmektedir. Pediyatrik ve infant yaş grubunda lenfopeninin az görülme nedeni immün cevabının yetersiz olması ile açıklanabilir. Lenfopeni pediatrik yaş grubunda hastalık sırasında çok sık görülmese de varlığının hastalık şiddetini belirlemede önemli rol oynadığı bilinmektedir¹⁰. Çalışmamızda COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde lökopeni ve nötropeni görülmemesi, COVID-19 enfeksiyonunun direkt vertikal geçiş oranının çok düşük olması ile açıklanabilir.

COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerin meta-analizinde nötrofil düzeyleri çalışmamızda olduğu gibi kontrol grubuna göre yüksek saptanmıştır¹². Yetişkin hasta gruplarında yüksek nötrofil sayısı, artmış CRP değerleri, TLO ve NLO oranlarının hastalığın şiddetinin belirlenmesi, tedavinin izleminde oldukça bilgi verici olduğu gösterilmiştir^13-16,18. Çalışmamızda NLO oranının COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde yüksek saptanması lenfosit sayısındaki azalmadan ziyade nötrofil sayısındaki artış ile ilgilidir, bunun nedeni ise bebeklerdeki enfeksiyon değil, maternal sitokin aktivasyonu olabilir.

Sİİ uzun süredir yetişkin hasta grubunda onkoloji pratiğinde hastalık şiddeti, seyri ve tedavi cevabının değerlendirilmesinde kullanılan bir belirteç olmakla beraber son zamanlarda COVID-19 için risk gruplarının belirlenmesi ve mortaliteyle ilişkisi olduğu gösterilmiştir¹⁷. Yenidoğan bebeklerde son zamanlarda perinatal hipoksik iskemik ensefalopati ve retinopati gibi hastalıklarda hastalık şiddetini predikte etmekte kullanıldığı bilinmektedir^19,23. Çalışmamızda Sİİ, COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerde kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksek saptandı, ancak bağımsız bir marker olduğu gösterilemedi. Bunun gösterilebilmesi için daha fazla sayıda hasta ile yapılan çalışmalar gerekmektedir.

Lamba ve ark.’nın²⁴ yaptıkları bir çalışmada annesi COVID-19 PCR pozitif olan yenidoğanlarda postnatal anneden viral bulaş riskinin düşük olduğu saptanmıştır. COVID-19 PCR pozitif anne bebeklerinin anneden ayrı tutulması, erken banyo yaptırılması, emzirme yerine formula ile beslenmenin teşvik edilmesi gibi katı kurallar uygulanmasının postnatal viral bulaş riskini azaltmaktan ziyade, anne-bebek bağlanması ve anne sütünün azalması yönünde negatif etkileri olduğu gösterilmiştir^25,26. Kliniğimizde maske, hijyen kurallarına uyularak bebeklerin annelerinin yanında izlemi gerçekleştirilmektedir.

Çalışmanın Kısıtlılıkları

Çalışmanın kısıtlı yönleri olarak retrospektif kohort araştırması olması, olgu sayısının az olması, neonatal akut faz reaktanları ve antikor düzeylerine bakılmamış olması, maternal COVID-19’un şiddeti ve aldığı tedavilerin kaydedilmemiş olması, COVID-19 PCR pozitif anneden doğan bebeklerin neonatal COVID-19 ve MİS-N açısından takibinin yapılamamış olması gösterilebilir. Neonatal antikor düzeylerine bakılmama nedeni yenidoğan döneminde normal aralığın belirlenmemiş olmasıdır.

Maternal enfeksiyonun vertikal geçişi çok nadir olmasına rağmen, annedeki muhtemel enflamasyon ve sitokin aktivasyonunun bebekteki etkilerinin bilinmesi önemlidir. Bu çalışmada enfeksiyonu olan anneden doğan semptomsuz ve yoğun bakım izlemi gerekmeyen bebeklerin bile bazı enflamatuvar testlerinde, COVID-19 PCR negatif annelerden doğan sağlıklı bebeklere göre farklılık olduğu gösterilmiştir. Literatürde bu farklılığın postnatal hayatın hangi dönemine kadar sürebileceği ile ilgili ayrıntılı bir çalışma olmamakla birlikte, More ve ark.’nın²⁷ yaptığı ve 20 MİS-N olgusunun dahil edildiği bir çalışmada olguların SARS-CoV-2 IgG düzeylerinin yüksek saptandığı, ancak antijen düzeylerinin negatif olduğu, COVID-19 hastalığı geçirmiş anneden doğan bebeklerin SARS-CoV-2 virüsüyle karşılaşması durumunda MİS-N tablosunun gelişebileceği gösterilmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda enflamatuar indekslerin MİS-N öngörmede ve tedavi izleminde yararlı olabileceği düşünülebilir. Çalışmamız bu durumun detaylandırılması ve daha uzun izlem için ileri araştırmalara ışık tutacaktır.

SONUÇ

Yenidoğan bebeklerde COVID-19’a bağlı morbidite ve ölüm az görülse de hassas popülasyon olması nedeniyle yakın izlenmeli, hastalığı öngörebilecek, tedavi ve izlemde kullanılabilecek markerler olarak NLO ve Sİİ de gelecek araştırmalarda yer almalıdır.

Etik

Etik Kurul Onayı: Çalışma için Ankara Şehir Hastanesi 2 no’lu Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Başkanlığı’ndan onay alındı (tarih: 16.06.2021, etik kurul no: E2-21-606).

Hasta Onayı: Retrospektif çalışmadır.

Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu dışında olan kişiler tarafından değerlendirilmiştir.

Yazarlık Katkıları

Cerrahi ve Medikal Uygulama: E.T., G.K.Ş., H.G.K.K., Konsept: S.E., F.E.C., N.Y., Dizayn: S.E., F.E.C., N.Y., Veri Toplama veya İşleme: S.E., N.Y., Analiz veya Yorumlama: E.T., G.K.Ş., H.G.K.K., Literatür Arama: S.E., E.T., N.Y., Yazan: S.E.

Çıkar Çatışması: Yazarlar bu makale ile ilgili olarak herhangi bir çıkar çatışması bildirmemiştir.

Finansal Destek: Çalışmamız için hiçbir kurum ya da kişiden finansal destek alınmamıştır.

References

Levy A, Yagil Y, Bursztyn M, Barkalifa R, Scharf S, Yagil C. ACE2 expression and activity are enhanced during pregnancy. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol. 2008;295:R1953-61.

Hecht JL, Quade B, Deshpande V, Mino-Kenudson M, Ting DT, Desai N, et al. SARS-CoV-2 can infect the placenta and is not associated with specific placental histopathology: a series of 19 placentas from COVID-19-positive mothers. Mod Pathol. 2020;33:2092-103.

Yoon SH, Kang JM, Ahn JG. Clinical outcomes of 201 neonates born to mothers with COVID-19: a systematic review. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2020;24:7804-15.

Chen H, Guo J, Wang C, Luo F, Yu X, Zhang W, et al. Clinical characteristics and intrauterine vertical transmission potential of COVID-19 infection in nine pregnant women: a retrospective review of medical records. Lancet. 2020;395:809-15.

Capozza M, Salvatore S, Baldassarre ME, Inting S, Panza R, Fanelli M, et al. Perinatal Transmission and Outcome of Neonates Born to SARS-CoV-2-Positive Mothers: The Experience of 2 Highly Endemic Italian Regions. Neonatology. 2021;118:665-71.

Dong L, Tian J, He S, Zhu C, Wang J, Liu C, et al. Possible Vertical Transmission of SARS-CoV-2 From an Infected Mother to Her Newborn. JAMA. 2020;323:1846-8.

Liu W, Cheng H, Wang J, Ding L, Zhou Z, Liu S, et al. Clinical Analysis of Neonates Born to Mothers with or without COVID-19: A Retrospective Analysis of 48 Cases from Two Neonatal Intensive Care Units in Hubei Province. Am J Perinatol. 2020;37:1317-23.

Akyıldız D, Çamur Z. Comparison of early postnatal clinical outcomes of newborns born to pregnant women with COVID-19: a case-control study. J Matern Fetal Neonatal Med. 2021:1-8.

Villar J, Ariff S, Gunier RB, Thiruvengadam R, Rauch S, Kholin A, et al. Maternal and Neonatal Morbidity and Mortality Among Pregnant Women With and Without COVID-19 Infection: The INTERCOVID Multinational Cohort Study. JAMA Pediatr. 2021;175:817-26.

Kosmeri C, Koumpis E, Tsabouri S, Siomou E, Makis A. Hematological manifestations of SARS-CoV-2 in children. Pediatr Blood Cancer. 2020;67:e28745.

Raba AA, Abobaker A, Elgenaidi IS, Daoud A. Novel coronavirus infection (COVID-19) in children younger than one year: A systematic review of symptoms, management and outcomes. Acta Paediatr. 2020;109:1948-55.

Zhang C, Chu H, Pei YV, Zhang J. Laboratory Effects of COVID-19 Infection in Pregnant Women and Their Newborns: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Glob Womens Health. 2021;2:647072.

Wang X, Li X, Shang Y, Wang J, Zhang X, Su D, et al. Ratios of neutrophil-to-lymphocyte and platelet-to-lymphocyte predict all-cause mortality in inpatients with coronavirus disease 2019 (COVID-19): a retrospective cohort study in a single medical centre. Epidemiol Infect. 2020;148:e211.

Yang AP, Liu JP, Tao WQ, Li HM. The diagnostic and predictive role of NLR, d-NLR and PLR in COVID-19 patients. Int Immunopharmacol. 2020 Jul;84:106504.

Liang J, Nong S, Jiang L, Chi X, Bi D, Cao J, et al. Correlations of disease severity and age with hematology parameter variations in patients with COVID-19 pre- and post-treatment. J Clin Lab Anal. 2021;35:e23609.

Qu R, Ling Y, Zhang YH, Wei LY, Chen X, Li XM, et al. Platelet-to-lymphocyte ratio is associated with prognosis in patients with coronavirus disease-19. J Med Virol. 2020;92:1533-41.

Fois AG, Paliogiannis P, Scano V, Cau S, Babudieri S, Perra R, et al. The Systemic Inflammation Index on Admission Predicts In-Hospital Mortality in COVID-19 Patients. Molecules. 2020;25:5725.

Chan AS, Rout A. Use of Neutrophil-to-Lymphocyte and Platelet-to-Lymphocyte Ratios in COVID-19. J Clin Med Res. 2020;12:448-53.

Ceran B, Alyamaç Dizdar E, Beşer E, Karaçağlar NB, Sarı FN. Diagnostic Role of Systemic Inflammatory Indices in Infants with Moderate-to-Severe Hypoxic Ischemic Encephalopathy. Am J Perinatol. 2021 Oct 19.

Coronavirus disease (covid-19): Pregnancy and childbirth [Internet]. World Health Organization. World Health Organization. Available from: https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/coronavirus-disease-covid-19-pregnancy-and-childbirth

Di Toro F, Gjoka M, Di Lorenzo G, De Santo D, De Seta F, Maso G, et al. Impact of COVID-19 on maternal and neonatal outcomes: a systematic review and meta-analysis. Clin Microbiol Infect. 2021;27:36-46.

Yang X, Yu Y, Xu J, Shu H, Xia J, Liu H, et al. Clinical course and outcomes of critically ill patients with SARS-CoV-2 pneumonia in Wuhan, China: a single-centered, retrospective, observational study. Lancet Respir Med. 2020;8:475-81.

Akdogan M, Ustundag Y, Cevik SG, Dogan P, Dogan N. Correlation between systemic immune-inflammation index and routine hemogram-related inflammatory markers in the prognosis of retinopathy of prematurity. Indian J Ophthalmol. 2021;69:2182-7.

Lamba V, Lien J, Desai J, Talati AJ. Management and short-term outcomes of neonates born to mothers with active perinatal SARS-CoV-2 infection. BMC Pediatr. 2021;21:400.

Wróblewska-Seniuk K, Basiukajć A, Wojciechowska D, Telge M, Miechowicz I, Mazela J. Clinical Characteristics of Newborns Born to Mothers with COVID-19. J Clin Med. 2021;10:4383.

Kyle MH, Glassman ME, Khan A, Fernández CR, Hanft E, Emeruwa UN, et al. A review of newborn outcomes during the COVID-19 pandemic. Semin Perinatol. 2020;44:151286.

More K, Aiyer S, Goti A, Parikh M, Sheikh S, Patel G, et al. Multisystem inflammatory syndrome in neonates (MIS-N) associated with SARS-CoV2 infection: a case series. Eur J Pediatr. 2022;181:1883-98.

COVID-19 PCR Pozitif ve Negatif Anneden Doğan Bebeklerin Sistemik İmmün İndekslerinin Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi - Neonatal Etkiler Öngörülebilir mi?